Zo help je mensen beweging te komen: Versterkende en remmende krachten voor verandering

Een bloem groeit niet harder door eraan te trekken, toch?
Stel je voor: Een jonge moeder, (28) in een uitkeringssituatie. Zit midden in een schuldsaneringstraject, heeft elke twee dagen schuldeisers aan de deur. Draagt de zorg voor twee kleine kinderen en zit in angst om haar huis kwijt te raken door de achterstallige huur. Maar, ze heeft gezien de uitkering wél de verplichting om te solliciteren. Ga je haar extra belasten met de sollicitatieprocedure?

Maar, mensen zijn toch geen bloemen?
Er zitten inderdaad verschillen tussen bloemen en mensen. Het leek me noodzakelijk deze dan ook te benoemen. Samen met een aantal belangrijke overeenkomsten zodat je voor jezelf na kunt denken hoe relevant en toepasbaar ze voor jou zijn.

Het belangrijkste verschil   

• Een bloem vertoont geen sociaal gedrag (praten, gedachten, emoties)

De belangrijkste overeenkomsten

• Mensen en bloemen hebben hun eigen groeiproces en beste groeiomgeving 
• De omgeving is sterk bepalend voor hoe mensen en planten groeien of ontwikkelen
  • Mensen: sociale contacten, huisvesting, financiële middelen, opvoeding, persoonlijkheid
  • Bloemen: grond, licht, voeding, kwaliteit van het zaad / de bloem

Trek jij aan een bloem?

• Je moet de komende maanden 5 sollicitaties per week doen.
• Na deze zes weken moet iemand aan het werk zijn. We willen onze uitstroom cijfers hoog houden.
• Over een half jaar willen we 50% uitstroom of doorstroom realiseren.
• We moeten wel tegen iemand zeggen dat hij/zij realistisch moet blijven. Dit werk kan namelijk nooit!

Herkenbaar?
Dan is de kans groot dat je aan een bloem aan het trekken bent. Of dat je ziet dat anderen dat aan het doen zijn. Je zou kunnen zeggen dat de doelstelling belangrijker is geworden dan het groeiproces.

Belastbaar? 
In het boek Schaarste schrijven Mullainathan en Shafir over de effecten van het tekort aan tijd en geld op het gedrag van mensen. Mensen hebben net als computers een ‘werkgeheugen’. De hoeveelheid taken die iemand tegelijkertijd kan uitvoeren. Hoe zwaarder dit werkgeheugen wordt belast, hoe moeilijker het is of wordt om tot vervolgstappen te komen. Het zetten van vervolgstappen richting (ander) werk is ook een belasting.

Een aantal punten om te verkennen wat iemands belastbaarheid of potentieel is op dit moment;

• Hoe is iemands huisvesting?
• Wat is iemands opleidingsachtergrond en werkervaring?
• Heeft iemand schulden?
• Of financiële problemen?
• Of psychische problemen?
• Kan iemand lezen en schrijven?
• Heeft iemand vervoer?
• Heeft iemand problemen met justitie of detentie?
• Weet iemand wat hij of zij wil bereiken?
• En wat ervoor nodig is om dat te realiseren?

Contraproductief? 
Wanneer je mensen zwaarder belast (harder trekt) dan ze op dit moment aankunnen, dan kan je de vraag stellen of dat de doelstelling of ambitie(s) niet contraproductief zijn geworden aan dat wat je wenst te bereiken. En je met je interventies niet juist meer aan het remmen of vertragen bent, dan aan het faciliteren van groei?

In het geval van de jonge moeder: draagt het opleggen van de sollicitatieverplichting en bijbehorende sancties bij aan het oplossen van het probleem? Of verzwaard dit haar probleem alleen maar?

Mensen kunnen niet harder of sneller groeien dan hun maximale capaciteit (op dat moment) toelaat.

Of zorg je voor optimale groeiomstandigheden?
Het wegnemen van obstakels en het voeden van het groeiproces zorgt uiteindelijk voor optimale ontwikkeling. In dit geval lijkt je aanpak meer op het creëren van een omgeving waarin bloei kan ontstaan dan op het trekken aan de bloem. Je bent hiermee meer de architect van het groeiproces. In het voorbeeld van de jonge moeder:

• Welke stappen kunnen/moeten er als eerst worden gezet?
• Heeft moeder daar voldoende mentale ruimte (processor capaciteit) voor?
• Of moet die eerst worden gecreëerd?
• Hoe zou die ruimte eruit moeten zien?
• Kan ze dat zelf? Of heeft ze daar hulp bij nodig?
• Hoeveel tijd heeft ze/ is daarvoor nodig?
• Hoe zou die hulp eruit moeten zien? En van wie zou ze die moeten krijgen?
• Heb jij er vertrouwen in dat ze dit voor elkaar gaat krijgen?

De kans dat de jonge moeder hiermee in beweging gaat komen is aanzienlijk groter dan wanneer ze extra wordt belast met de sollicitatieprocedure en bijbehorende sancties. Bijkomend voordeel is dat wanneer ze weer wat rust en ruimte ervaart en bovenal het vertrouwen dat je aan haar zij staat, de kans veel groter is dat ze ook met jou mee gaat bewegen richting een baan op het het moment dat dit ter sprake komt.